Alt Emperyalizm ve Türkiye 2000 yılında yayınlanmıştı. Sonraki yıllarda yaşanan değişiklikleri Küresel İç Savaş ve Türkiye (2019) kitabında açıklamıştım. Bu kitapta küresel iç savaş örneği olarak Suriye verilirken Türkiye’nin o zamanki sermaye ihracının boyutları da incelenmişti. Türkiye artan oranda sermaye ihraç eden bir ülkeydi ve bu ihracın özelliği ordunun önemli yer tutmasıydı. Özellikle Afrika ülkelerine yapılan sermaye ihracında alana ilk giren silahlı kuvvetlerdi. Söz konusu ülke ordusunun askeri eğitiminin ardından kurulan ilişkiler üzerinden Türkiye sermayesi ülkeye giriyordu. Benzer durum Balkan ülkelerinde de vardı.
Bu ilişki gelişti. Silah sanayisi kuruldu ve artan oranda silah ihracatına başlandı. Mesela Sırbistan’ın Türkiye’den SİHA alması aynı zamanda bu ülkeye yatırım anlamına gelmektedir. Bu aracın kullanılmasının öğretilmesi için eleman gönderilmesi, tamiri, yedek parçaları ve hatta bu ülkede üretimi için ilk adımların atılması; sermayenin değişik bileşenlerinin ihracı demektir.
Türkiye için emperyalist bir ülke tanımlaması yapılabilir. Alt emperyalizm kapsamından çıkmış durumdadır. Dünyanın önde gelen yayılmacı gücüdür. Suriye ve Irak’ta durum belli, açıklamak gerekmiyor; bunlara Azerbaycan, Katar, Somali eklenmelidir. Somali’de büyük bir deniz üssü bulunuyor.
Çok sayıda ülkede de eğitim ve gözetleme amaçlı askerleri bulunuyor.
Suriye yıllardan beri açıklanan yayılmacılık ve sermaye ihracı bağlantısının son örneğidir.
Bu ülkede büyük inşaat yatırımları zaten yapılmıştı, şimdi bunlara Halep ve Şam havaalanlarının işletilmesi de eklenecektir. Yıkılmış bir ülke olan Suriye’ye yatırımlar burada durmayacaktır. Ülkenin alt yapısı çökmüş durumdadır ve her alanda yatırıma ihtiyaç vardır. Alanda güçlü olarak bulunan yatırımlardan büyük payı da alacaktır. Türkiye askeri olarak Suriye’de güçlü olarak bulunmasaydı, HTŞ ile yıllardan beri iyi ilişkiler içinde olmasaydı, Suriye’ye yönelik yatırımlarda aslan payını alamazdı.
Askeri güç sermaye ihracının yolunu açmaktadır.
Türkiye dünyanın her tarafında boş bulduğu yere girmeye çalışıyor. Mesela ABD ile Venezüella’daki Maduro yönetiminin arası kötüdür. Türkiye için sorun değildir. Maduro yönetimiyle iyi ilişkilerin yanı sıra bu ülkeyle ham altının işlenmesi konusunda anlaşma da yapılmıştır.
ABD üzerinden Ukrayna’ya top mermisi ihracatı için fabrika kuruldu.
Türkiye bir yandan Rusya ile iyi ilişki içindedir, diğer yandan Ukrayna’ya SİHA satmaktadır.
Geçmişte alt emperyalist belirlemesi yapmak yetmiyordu. Alt emperyalizmin evrimi (1. dönem 1990-2002), ikinci dönem (2002 sonrası) da açıklanmalıydı. Türkiye yayılmacılığını Kafkasya ve Orta Asya’dan Irak ve Suriye’ye çevirdi. Kafkasya ve Orta Asya ülkelerine (Rusya dahil) Türkiye inşaat ve telekomünikasyon alanlarında yatırım yapmaya yöneldi. Sonraki yıllarda sermaye ihracı Pakistan’dan Balkan ülkelerine, Afrika ülkelerine kadar genişledi.
Emperyalist demek yetmez, tarihsel evriminin yanı sıra özgün özelliklerinin de belirtilmesi gerekiyor.
Türkiye emperyalizminin özgün özelliği militarizmin ön planda rol oynamasıdır. Militarizm para akışının yolunu açmaktadır.
Bir örnek daha: Türkiye, Katar’dan yüksek miktarda kredi alıyor. Katar’da büyük üssü var ve bu üs aracılığıyla Suudi Arabistan’ın Katar’da yapmak istediği darbeyi engelledi. Bu sermaye ihracı değildir, sadece askeri gücün ekonomik ilişkilerde önde gelen rolünü göstermektedir.
Lenin, Çarlık Rusya’sı için Türkçede Sosyalizm ve Savaş adıyla yayınlanan kitabında askeri-feodal emperyalizm belirlemesi kullanır. Askeri işgal ve daha az oranda sermaye ihracı birliktedir.
Türkiye için nasıl bir isimlendirme yapılabilir, şimdilik bilemiyorum.
