Edebiyat Yazılar’ının ilkini yazacaktım ama okuduklarımdan canım sıkıldığı için sonraya bıraktım. Kaç gündür Christa Wolf okuyorum. Şu sıra okuyup bitirmek üzere olduğum Christa Wolf und Sowjetrussland (1945-1991) (Christa Wolf ve Sovetler Birliği). SSCB’deki yazarların çağrılısı olarak çok kereler bu ülkeye gidiyor. Sovyet yazarlarıyla tanışıyor ve okudukça “bu nasıl iştir?” diye soruyorsunuz.
Konstantin Simonov; birkaç romanı Türkçede yayınlandı, hepsini okudum diyebilirim. Savaş muhabiridir ve İkinci Dünya Savaşını anlatır. Sosyalist gerçekçiliğin dar yorumlanmasını eleştirmektedir.
Gerçekte sosyalist gerçekçilik bir edebiyat akımı değil, partinin edebiyata verdiği görevdir: insanları eğitmek, parti politikasını ve sosyalizmi savunmak. Bu görevin önde gelen bileşenlerinden birisi insanların örnek alabilecekleri olumlu kahramandır. Simonov olumlu kahramanların tek yönlülüğüne karşı çıkar. İnsan çok yönlüdür ve edebiyat bu yönlerin tümünü içermelidir.
Bir savaş muhabirinin böyle düşünmesi normaldir çünkü savaşta bir muharebede en cesur olanın başka bir muharebede böyle olmadığını görmüştür. Roman kahramanlarının bu yönlerini de işlemek hoş karşılanmamaktadır.
Christa Wolf son yapıtlarında çevrecilik konusunu işler. Diğer sosyalist ülkelerde olduğu gibi SSCB’de de doğa tahrip edilmektedir. Aynı konuyu Cengiz Aytmatov da işlemektedir.
Edebiyatta sosyalist düzenin doğa katliamını işlemek…
Olmaz ama! Sosyalizme karşıtlık olarak anlaşılır.
Sosyalizmden Kapitaizme Geçiş – Bulgaristan ve Romanya Örnekleri kitabında Bulgaristan’daki durumu belirtmiştim. 1989’da komünist partisi iktidarına karşı ilk gösteri düzenleyen eko glasnost adlı örgüttür. Ülkenin bazı yörelerinde çevre kirliliği o boyuttadır ki kirlilik rakamları gizlilik gerekçesiyle açıklanmamaktadır.
Bir edebiyat yapıtında konuyu işlemek sosyalist gerçekçiliğe karşıdır çünkü sosyalizmin vahim eksikliğini göstermektedir.
Sosyalist gerçekçiliği hala savunanlar 1930’lu yıllarda, SBKP’nin edebiyata görev verdiği yıllarda kalmışlardır. Sonraki yıllarda neler olmuş, tanınmış Sovyet yazarları ve diğer sosyalist ülkelerin önemli yazarları bu akıma neden karşı çıkmışlardır; haberleri yoktur.
O ülkeler, o partiler yok artık… Sosyalizm anlayışı da farklılaştı, pazar sosyalizmi gibi… Edebiyata yine görev verecekseniz, bu görevde değişiklik yapılması gerekiyor. Komünist partilerinin iktidarda olduğu beş ülkede de (Çin, Vietnam, Laos, Küba, Kuzey Kore) sosyalist gerçekçilik savunulmuyor.
Savunmak isteyen savunabilir tabii ama 90 yıl öncekiyle olmuyor.
Yapabiliyorsanız eğer değiştirmeniz gerek…
